- Publika iha: 19 Fevereiro 2015
Monitorizasaun ne’ebe organizasaun Judicial System Monitoring Program (JSMP) halo kona ba pena ne’ebe foti ba iha arguidu sira durante ne’e, nota katak tribunal hat (Baucau, Suai, Oe-Cusse no Dili) ne’e konsege foti pena ne’ebe justu no tuir duni sistema penal ne’ebe defini ona.
Diretor Ezekutive JSMP, Luis Oliveira Sampaio, hateten durante halo monitorizasaun iha tribunal hat, JSMP nota katak komunidade ne’ebe hakotu sira nia problema liu dalan legal iha tribunal hetan justisa ne’ebe mak justu.
“Hanesan kazu ema baku malu, arguidu hetan kondenasaun entre tinan ida ou tinan rua,” Diretor Sampaio hateten, iha nia knar fatin Colmera, Dili.
Tuir nia, atu haree justu ga la justu sistema penal defini tiha ona padraun sira ne’e, atu oinsa fo pena ba arguido ida.
Nune’e mos, nia dehan, hanesan kazu violasaun seksual ne’ebe involve ema bo’ot, iha ona estandar katak sei hetan pena prizaun tinan lima to’o tinan sanulu.
Tuir nia, desizaun hotu-hotu tenke bazea ba faktus no evidensia, sei kuandu akuza ema ruma, tenke ba prova iha tribunal katak krimi ne’e los duni no akuntese ho sirkuntansia ne’ebe tuir lei rekere.
Nia hateten, dala barak juis sira wainhira atu foti desizaun ba arguido ruma, tenke mos haree ba sira nia situasaun ekonomia, tetu arguidu nia arependementu, haree mos kona ba background.
“Situasaun ida ne’e mak dala ruma arguido kazu violensia domestika barak liu hetan pena suspensaun, tanba sira sei halo pertimbangan ba asuntu sira hanesan ne’e,” nia hateten.
Iha fatin seluk Membru Komisaun A (konstituisionais, justisa, administrasaun publika, poder lokal e anti korupasaun), Deputadu Arao Noe, hateten knaar JSMP iha tribunal importante tebes, oinsa tau matan ba lalaok tribunal nian no sistema judicial iha Timor-Leste.
“Hodi haree saida mak presiza aumenta no saida mak presiza hadia,” Deputadu Noe hateten.
Hanesan organizasaun ne’ebe mak tau matan ba area judicial, nia dehan, JSMP mos hatudu sira nia progresu servisus ne’ebe mak signifikativu, ne’ebe mak parlamentu mos konsidera.
Tanba ne’e nia husu, ba JSMP atu nafatin kontinua knar ida ne’e ba future, hodi hamutuk ho governu hadia sistema justisa diak liu tan.
