- Publika iha: 10 Março 2015
Komunidade e mos nudar komsumidores, Rosaria Martins da Cruz, sente preokupada ho hahan importasaun ne’ebe agora barak tama iha rai laran, tanba hahan sira ne’e bele lori jerasaun Timor oan sira hetan moras kronika ne’ebe kauza husi konsumu hahan kimiku sira.
Tanba ne’e, nia sujere ba iha governu atu harii laboratorium nasional ida atu halo teste ba hahan sira ne’ebe importa mai husi nasaun seluk ,antes fa’an ba iha komunidade no husu atu limita importasaun liu –liu hahan ne’ebe uza kimiku barak.
“Orgaun kompotente sira tenke haree ona situasaun ida ne’e atu labele estraga komunidade nia saude liu –liu jerasaun Timor oan, tanba buat hotu tama ita nia isin sei estraga hotu ita nia orgaun no kakutak,” Martins kestiona, iha Comoro, Dili.
Komunidade ne’e mos sente preokupa ho hahan kalen, plastiku sira ne’ebe hakerek ho lian Cina no Ingles ho pintura manu no animal sira seluk iha kalen ho folin ne’ebe baratu komunidade sira sosa.
Iha parte seluk, Prezidente Komisaun D (ekonomia e dezenvolvementu), Jacinta Abu Cau Perreira, hateten importasaun barak mak tama mai iha rai laran, tanba produsaun iha rai laran seidauk sufsiente atu responde ba nesesidade komunidade.
Atu hapara importasaun, tuir nia, susar tanba produsaun iha rai laran seidauk diak, maibe presiza duni regula, nune’e labele prejudika ba ema nia saude.
“Tenke halo inspesaun rutina ba armagen emprezario sira nian hodi haree, tanba dala ruma produtu sira ne’e nia data besik expire, entaun fa’an fali ho folin baratu no komunidade ho kibi’it naton sira sosa ba konsumu,” nia sujere.
Nia mos husu atu fo sansaun ne’ebe todan ba emprezario sira ne’ebe la kumpri regulamentu, liu –liu fa’an produtu ne’ebe liu frazu ba komunidade ho folin baratu.
Entretantu, Xefe Departamentu Moras La hadaet Ministerio Saude (MS), doutor Herculano Seixas dos Santos, rekonese moras la hadaet ohin loron taxa as liu kompara ho moras hadaet.
“Ema barak mak kada tinan mate, tanba sofre moras la hadaet hanesan tensaun, kankru, rins, fuan, diabetes no seluk tan,” doutor Santos hateten.
Nia hatutan, sira iha ona planu estrategiku nasional kona ba moras la hadaet, ne’ebe agora dadaun halo hela sosializasaun ba komunidade sira iha teritorio tomak, atu prevene an husi moras sira ne’e liu husi hado’ok an husi fator risku sira.
“Eduka no sosializa ba komunidade sira atu hado’ok an husi fator risku sira ba moras kronika la hadaet hanesan hado’ok an husi fuma, hemu alcohol no hahan ne’ebe la saudavel hanesan hahan ne’ebe kimiku barak liu,” nia hateten.
