- Publika iha: 05 Outubro 2016
Governu Timor-Leste preparado ho rekursu humanus no ekipamentus hodi halo diagnostiku no tratamentu ba pasientes moras infesaun husi virus Zika bainhira mosu iha kualker tempu.
Xefe Departamentu Moras Hada’et, dotora Merita Monteiro hateten ate agora virus ida ne’e seidauk tama iha Timor-Leste maibe iha posibilidade tanba virus ne’e afeta ona komunidades iha nasaun vizinho Indonesia no Singapura.
“Ami ativa ami nia sistema survelansia iha aeroportu, fahe informasaun ba komunidades inklui pesoal saude sira kompleta ho ekipamentus hodi halo diagnostiku,” dotora Monteiro hateten, iha Kaikoli, Dili.
Alende ne’e, nia dehan ministerio mos estabelese komisaun national kombate surtu hodi responde ba iha kazu emergensia sira hanesan virus Ebola no Zika.
Nia informa, virus zika da’et husi ema ida ba ema seluk liu husi susuk aides aegypti ne’ebe afetado.
Tanba ne’e ministerio servisu hamutuk ho autoridade local sira no kria ona programa national kontrolu vector (susuk) iha sukus liu husi fahe aimoruk abate hodi oho susuk nia tolun, fomigasaun inklui halo limpeza iha bairo laran.
Kona ba pasageirus ne’ebe mai husi nasaun afetado, nia dehan ministerio lahalo teste direita ho pasageirus, maibe pontu vocal ministerio nian sei fahe informasaun ba pasageirus kona ba sinais husi virus zika.
Nune’e sira iha sintomas ruma bele relata ba iha pesoal saude hodi halo teste konfirmasaun no tratamentu.
Danina Coelho, espesialista moras infesaun ne’e hateten virus zika perigu ba inan isin rua sira tanba afeta direita ba bebe ne’ebe iha isin.
Ba inan isin rua ne’ebe afeta virus ne’e, nia dehan bebe moris mai ho moras microcephaly (ulun ki’ik) inklui problema neurologia (gangguan saraf kakutak).
“Problema hotu ne’ebe kona ba neurologia konserteja iha impaktu ba kakutak no laiha tratamentu,” nia hateten.
“Liu–liu bebe durante iha isin iha ona problema neurologio, ne’e ita labele troka fali nia kakutak.”
Alende ne’e, nia dehan iha kazu balun ba nasaun ne’ebe afetado, bebe ne’ebe moris ho moras microcephaly maioria mate.
Nia hatutan, perigu liu ba inan sira ne’ebe tama iha primeiru no segundu trimestre gravides, tanba iha tempu ida ne’e bebe hahu dezenvolve (masa pembentukan janin).
Nia dehan, transmisaun virus Zika husi inan ba oan liu husi husar.
Tanba ne’e asaun importante ne’ebe ministerio tenke halo, nia dehan mak kontrola vector iha rai laran no sosializa informasaun ba sosiedade liu–liu inan isin rua, atu sira iha konesementu no bele prevene aan.
Nia dehan, laiha tratamentu espesifiku ba virus ida ne’e, so tratamentu ba sintomas deit.
Virus zika, Yellow Fever, Dengue, Chikungunya ne’e familia husi virus flaviviridae ne’ebe afeta direita ba ema nia neurologia.
Iha parte seluk, Membru Komisaun F (saude, edukasaun, kultura, veteranus e igualidade jeneru), Deputadu Eladio Faculto husu ba ministerio saude atu haforsa liu tan asaun prevensaun iha aero portu sira, nune’e moras ne’e labele utrapasa mai Timor.
“Ita mos tenke sosializa moras ida ne’e ba ita nia komunidade sira atu iha konesementu, uja meus oinsa para povu labele paniku,” nia sujere.
E nia louva ho asaun Ministerio Saude nian iha aero portu, tanba ikus–ikus ne’e aviaun atu tun rega aimoruk iha aviaun laran.
