Governu Rekoñese Sirkulasaun Saku Plastiku Iha Merkadu

Diretór Nasionál Kontrola Poluisaun iha Ministeriu Turismu no Ambiente, Nelson Madeira hateten saku plastiku sira ne’ebé sirkula iha merkadu ne’e hatama husi ema iresponsabilidade liu husi dalan ilegal tanba dekretu lei no. 37/2020, 23 fulan-setembru konaba alinasaun no importasaun, produsaun saku, embalajen no objetu plastiku seluk bandu totalmente importasaun saku plastiku.

Nia dehan lista plastiku ne’ebé governu deside hapara importasaun mak saku plastiku uniku uzu no box plastiku falun hahan nian no husi item rua ne’e saku plastiku mak sei sirkula iha merkadu.

“Preokupasaun ne’ebe iha katak saku plastiku barak sei sirkula iha rai laran, ne’e ami rekonhese iha duni. Maibe ita hare komparasaun kuantidade komesa menus ona,” nia hateten iha hotel Novu Turismu Lecidere, Dili.

Nia hateten rezultadu inspesaun ne’ebé sira halo iha loja no supermerkadu sira la faan no utiliza saku plastiku, maioria utiliza saku pasta verde. Maibe iha merkadu tradisional no kios ki’ik sira sei utiliza saku plastiku uniku uzu.

Nia hatutan tinan kotuk 2023, sira halo apresaun ba saku plastiku barak husi loja sira no halo destroisaun iha lixeira Tibar no fo xamada ba loja sira atu labele utiliza ona saku plastiku.

“Ami halo hela kampañia fahe pasta verde ba merkadu no ami halo sensibilizasaun iha teritorio, maibe seidauk maximu. Ami espera sei kontinua iha tinan ida ne’e ba oin atu ema hotu bele hatene benefisiu no impaktu negativu husi plastiku ba ambiente,” nia hatutan.

Nia haktuir tuir lei ema ne’ebé viola lei sei hetan sansaun koima hahu husi $500 até $5000 dolar amerika, maibe durante implementasaun lei tinan tolu 2021 até 2023, fo deit mak edukasaun no xamada.

Nia informa sira sei kria kordenasaun servisu ho institusaun relevante sira atu kontrola iha pontu entrada sira, bainhira kaer ema ruma mak hatama produtu saku plastiku sei aplika sansaun tuir lei.

Iha parte seluk, Diretór Ezekutivu Fundasaun Haburas, Pedrito Vieira kestiona seriedade governu nian ba implementasaun politika zero plastiku ne’ebé baze ba dekretu lei no 37/2020 tanba lixu sei domina husi plastiku.

“Observasaun Fundasaun Haburas nota dekretu lei ne’e vigor ona no iha ona orientasaun, apelu no desizaun politika katak hamenus lixu plastiku. Maibe iha trenu ita sei hare plastiku barak mak naklekar iha fatin-fatin, negosiante sira sei faan saku plastiku no lixu sira naklekar iha lixu fatin plastiku mak domina,” nia hateten.

Nia hateten presiza reforsa sosializasaun dekretu lei ne’e ba ema hotu atu bele iha koñesementu liu husi atividade kampañia ho skala bo’ot konaba zero plastiku no kria ekipa halo monitorizasaun atu sidadaun ka grupo ne’ebé la kumpri regulamentu ne’e aplika sansaun.

Nia koñsiente servisu kontrolu iha pontu entrada, liu-liu fronteira sei fraku tebes tanba limitasaun fasilidade, ekipamentu no rekursu umanu. Maibe tenke ona foti asaun rigor ba sidadaun ne’ebé kontra lei.