Sábado, Abril 20, 2024
Total visitors: 766366

Ema moris ho Human Immunodeficiency Virus (HIV) nain 362 husi nain 682 ne’ebe identifika seidauk asesu ba tratamentu liu-liu aimoruk Antiretroviral, dadus Ministerio Saude 2017.

Tuir dadus MdS tinan 2017, husi total nain 682 ne’ebe moris ho virus HIV, nain 362 mak seidauk asesu ba tratamentu ba aimoruk Anti Retro Viral.

Diretora Organizasaun Estrela Plus, Ines Lopes hateten ema sira ne’e la asesu ba tratamentu tanba sira tauk hetan stigma no diskriminasaun husi sosiedade liu –liu familia.
Alende ne’e, nia dehan bareira seluk mak alimentasaun ba iha afeitado sira laiha entau sira laiha forsa, tanba aimoruk ne’e forte tebes presiza iha kondisaun nutrisaun ne’ebe diak atu aimoruk labele lanu.
“Ami haree maluk barak mak drop out husi tratamentu tanba laiha suppota ba sira atu foti aimoruk,” nia hateten bainhira sai orador ba iha seminario loron internasional direitus humanu ho tema “Inklui ema hotu iha dalan dezenvolvimentu sustentavel” iha Timor Plaza, Dili.
Nia dehan, sira iha direitu atu asesu ba tratamentu saude liu –liu aimoruk ARV hodi konsumu atu prolonga sira nia vida, maibe la’os atu kura.
Nia hateten, iha tinan ida ne’e sira halo peskiza ida kona ba stigma no diskriminasaun ba ema moris ho HIV hodi hatene dificuldade ne’ebe sira hasoru iha sira nia moris lorloron.
Rezultado peskiza ne’e hatudu ema moris ho HIV sei hetan stigma no diskriminasaun makas husi sosiedade, familia no professional saude sira tanba dala barak professional saude sira fo sai sira nia status HIV ba familia sein kuinesementu.
Nia dehan, afeitado barak mak iha esperensia familia tauk besik sira, tau ketak sira nia sasan hanesan bikan, roupa no seluk tan inklui mos haketak sira ho sira nia oan.
Nia mos informa ema moris ho HIV liu –liu feto sira barak mak hetan violensia fisiku, verbal no pisikologia husi familia.
“Ho esperensia ne’ebe ita rona husi ita nia maluk sira ne’e ne’e liu husi peskiza ida ne’e, ita husu atu hadia servisu asistensia saude, aumenta edukasaun ba ema hotu atu komprende HIV hodi bele redus stigma no diskriminasaun,” nia sujere.
Entertantu, Oficial advokasia NGO Plan Internasional Paulo Soares hateten Timor –Leste iha privalensia ki’ik ba moras HIV, maibe ema hotu tenke halo asaun prevensaun tanba populasaun 1 miliaun deit.
Nia dehan, peskiza ne’e hateten momos katak stigma no diskriminasaun la’os deit husi sosiedade maibe mai husi familia, professional saude sira tanba ne’e advokasia tenke ba ema hotu.
“Bareira la’os mai husi sira nia statutu, maibe sosiedade mak sai bareira ba sira atu kontinua sira nia moris,” nia hateten.
Nia mos, sujere atu involve afeitado sira iha atividade kampania hodi hatudu no enkoraja ema seluk kontinua hakbi’it sira nia an hodi partisipa iha dezenvolvimentu.
Nia dehan, durante ne’e ema barak mak bainhira hatene sira positive HIV sira oho an tanba hanoin moris laiha ona.
HIV mak virus ida ne’ebe tama ema nia isin liu husi relasaun seksual ho afeitado, troka daun (seringa) ho afeitado, simu ran ne’ebe afeitado no inan ne’ebe afeitado ba oan liu husi susu been.
Bainhira virus ida ne’e tama ema nia isin, estraga ema nia sistema imunidade halo ema fraku no fasil atu hetan moras daet sira seluk hanesan TBC no seluk tan.