- Publika iha: 24 Agosto 2011
Politika Ministeriu Edukasaun (ME) atu uza lian Tetun no Portugues nudar lian instrusaun seidauk implementa iha ensino superior tanba realidade universidade barak mak sei uza lian Melayu iha prosesu aprendijazen.
Universidade hirak ne’ebe sei uza lian Melayu hodi hanorin estudante sira mak, Universidade Nasional Timor-Lorosa’e (UNTL), Universidade da Paz (UNPAZ), Dili Institute of Tecnologi (DIT) no universidade seluk tan.
“Ita hare realidade hatudu katak hahu 2002 gradualmente UNTL la’o ho lian Indonezia mak barak liu tanba dosente sira barak mak sidauk hatene lian Portugues,” hateten Vise Reitor UNTL, Miguel Maia, semana kotuk iha Kampus UNTL, Dili.
Maske nune’e, tuir nia, hahu tama 2009 iha Fakuldade balun komesa uza ona lian Portugues e hakarak ka lakohi iha 2012 tuir politika governu nian tenke uza lian instrusaun iha UNTL.
Tanba ne’e nia parte sei loke kursu lian Portugues hodi fasilita dosente sira ne’ebe mak seidauk iha konesementu kona-ba lian ne’e.
“ ita hare katak dosente sira ne’ebe mak haorin iha universidade maioria dosente ne’ebe mak halao sira nia estudu iha Portugal no Brasil, maibe ba dosente sira ne’ebe mak seidauk iha biban atu ba eskola Universidade sei preve hela kursu Portugues ba sira e hakarak ka lakohi situasaun ida ne’e sei mosu mai no iha prosesu kursu nia laran karik balun mak ladun ativu ne’e nia prezudika nia a’an rasik, tanba estudante sira husi ensino sekundario mai ona ho lian Portugues mak ita hanorin fali ho lian seluk entaun estudante sira mak sei sai fali vitima,” Maia dehan.
Iha parte seluk Pro Reitor Academica Dili Institute Of Technology ( DIT), Anociano D.P. Guterres hateten parte institutu la obriga atu dosente sira tenke hanorin ho lian Portugues maibe depende ba sira kapasidade.
“Depende ba kapasidade dosente sira tuir lian ne’ebe sira hatene, maibe oras ne’e dadaun ba dosente timoroan hanorin ho Tetun, husi Australia hanorin ho Inglesh e barak liu mak hanorin ho lian Melayu tanba barak mak tamat iha Indonezia,” nia esplika.
Maske nune’e tuir nia, dosente ne’ebe hanorin iha obrigasaun atu hatene lian Tetun no Portugues e DIT rasik prepara ona kursu lian Tetun no POrtugues ba sira ne’ebe mak seidauk hatene liangua rua ne’e.
“Ita iha regulamentu internal ba dosente sira hotu no ita iha pontu ida mak hatete katak dosente sira ne’ebe mak atu hanorin tenki hatene lian rua ne’e no la iha tan uza lian Indonezia no DIT rasik mos prepara ona treinador atu hanorin dosente sira,” Guterres katak.
Alende ne’e tuir estudante UNPAZ, Tavares de Jesus, katak lian Portugues sai obstaklu ba sira atu aprende tanba falta livrus referensia bainhira atu hakerek papelaria ka tesis ruma.
“Tanba ne’e ami nia fakuldade sei uza nafatin lian Indonezia hodi hanorin iha kampus,” nia dehan.