HAK Sosializa Istoria Jugun Lanfu ba Profesores

Organizasaun Direitus Humanus (HAK) fahe informasaun istoria II funu mundial, liu –liu violasaun seksual (jugun ianfu) ne’ebe feto Timor hetan durante invazaun Japaun iha Timor –Leste tinan 1942-1945 ba profesores iha munisipiu Dili.

Diretor Ezekutivu HAK, Manuel Monteiro hateten atividade sosializasaun ne’e focus liu ba iha profesores tanba sira mak nudar edukador husi jerasaun ba jerasuan.
Nudar edukador, nia dehan importante ba sira atu hatene diak istoria luta Timor nian ba independensia hodi transmite fali ba jerasaun foun sira atu hatene konsekuensia sira ne’ebe povu hetan, liu –liu inan feto sira.
“Atu ita nia jerasaun foun tuir mai ne’e bele hatene istoria ukun rasik aan ne’e, iha faze rua mak okupasaun Portugues no Indonesia nian deit, entaun oportunidade ne’e ami habelar informasaun sira ne’ebe ami konsege rekolha,” nia hateten iha salaun FOKUPERS Farol ,Dili.
Nia informa, iha tinan 2003-2016 sira konsege halo remata peskiza ida kona ba sofrementu avo feto sira nian hodi servi militar Japaun nian iha segundu funu mundial. IsStoria sira ne’e agora dadaun hakerek ona iha livru ida ho titlu “Luta ba Lia Los no Justisa”.
Nia hatutan, atividade hanesan sira halo ona iha munisipio Bobonaro, Dili no sei halo mos iha munisipio seluk atu ema hotu bele hatene, katak nasaun invazor Timor –Leste la’os deit Portugues no Indonesia, Maibe Japaun mos.
“Ami nia esperansa mak istoria pasadu nian ne’e labele hotu, e ema ne’ebe hasoru jerasaun troka ne’e profesores sira,” nia esperansa.
Alende ne’e, nia dehan sira sei distribui livru sira ne’e ba iha profesores hodi hanorin istoria lolos ba estudante sira, no livru ne’e balun sira hatama ona iha Museu Rezistensia tanba durante ne’e seidauk iha.
Entretantu, Profesor husi Ensino Sekundario Jeral 28 de Novembru Abel Filipe Belo hateten informasaun hirak ne’e importante tebes ba sira, tanba durante ne’e seidauk iha livru ida ne’ebe hakerek kona ba istoria segundu funu Mundial nian.
“Ida ne’e storia ne’ebe importante, hakarak ga lakohi ita Timoroan tenke hatene, tanba ita nia avo sira uluk akontese ba sira nia vida pesoal, maibe to’o ohin loron seidauk rekonese,” nia hateten.
Nia dehan, materia istoria durante ne’e sira hanorin jeral deit, maibe ho informasaun ne’ebe sira hetan inklui livru ne’ebe iha bele fasilita sira halo mos introdusaun ba estudantes kona ba istoria lolos Timor nia funu ba indenpedensia.
Iha parte seluk, Profesor husi Ensino Baziku 10 Dezembru, Celestino Guterres hato’o agradese ba Asosiasaun HAK ne’ebe fahe ona informasaun kona ba istoria sofrementu feto Timor nian iha momentu II funu mundial nian.
Nia hateten, durante ne’e sira hatene nasaun ne’ebe halo invazaun iha Timor mak Japaun, Portugues no Indonesia, maibe istoria invazaun Indonesia husi jerasaun ba jerasaun hatene diak kompara ho invazaun Japaun nian.
“Rekomenda ba Ministerio Edukaaun atu hatama iha kurikulum atu istoria ne’e ita haklean ba jerasaun foun no sai hanesan materia nasional iha futuru,” nia rekomenda.
Nia mos, agrades ba iha HAK ne’ebe fahe mos livru istoria segundu funu mundial ba professor sira hanesan referensia hodi transmite informasaun ba jerasaun sira mai, tanba ne’e faktu storia lolos jerasaun sira tenke hatene. n