Quinta, Abril 25, 2024
Total visitors: 766366

Organizasaun Fundasaun Alola (FA), lamentavel ho empregador balun ne’ebe kontinua aplika konsekuensia koa salario ba trabalhador feto sira ne’ebe foti lisensa maternidade.

Diretora Ezekutivu Fundasaun Alola (FA), Alzira Reis konsidera situasaun ida ne’e seriu no governu tenke toma atensaun tanba direitu ida ne’e garantia iha lei kondigu laboral No 4/2012.

Diretora Ezekutivu Fundasaun Alola (FA), Alzira Reis konsidera situasaun ida ne’e seriu no governu tenke toma atensaun tanba direitu ida ne’e garantia iha lei kondigu laboral No 4/2012.
Nia dehan, iha artigu 59 kodigu laboral No 4/2012 hateten trabalhadora iha direitu atu foti lisensa maternidade durante fulan tolu ho pagamentu kompletu.
Tuir peskiza Fundasaun Alola iha munisipio lima (Dili, Baucua, Oe-Cusse, Covalima, Lautem) tinan hira liu ba hatudu trabalhador seitor privado sira 10% foti lisensa maternidade fulan tolu, maibe salario koa no 4% deside foti fulan rua deit tanba konsekuensia koa salario.
“Ami halo advokasia ba direitu hotu trabalhadora nian ne’ebe hakerek ona iha lei, maibe direitu ba lisensa sei problema maternidade tanba dala barak trabalhadora sira partus, sira laiha direitu ba pagamentu no balun pagamentu iha maibe la kompletu,” nia hateten iha servisu fatin Mascarenhas, Dili.
Alende ne’e, nia dehan iha kodigu laboral mos hateten trabalhadora sira ne’ebe iha oan ki’ik (oan nurak) iha direitu atu foti oras rua durante oras servisu atu fo susu oan, maibe realidade la akontese tanba maioria servisu fatin laiha espasu ba inan sira atu fo susu oan durante oras servisu.
Nia informa, iha mos violasaun grave seluk ne’ebe empregador sira halo hasoru trabalhadora sira hanesan abuzu seksual, maibe dala barak trabalhadora sira laiha korajen atu halo keixa tanba fator moe no laiha fatin ne’ebe espesifiku ba feto atu sente livre halo keixa.
Entretantu, Sekretario Jeral Sindikatu Jeral Trabalho Timor –Leste (SJT-TL) Almerio Vila Nova hateten tipu disputa laboral ne’ebe akontese iha rai laran barak liu maka desperimentu injustu (hapara servisu sein rajaun), laiha lisensa annual, pagamentu over time, gaji 13 no iha mos balun kona ba direitu ba lisensa maternidade.
Nia dehan, la’os deit trabalhadora sira maibe trabalhador (mane) sira mos iha direitu atu foti lisensa parternidade tanba lei garantia, maibe dala barak ida ne’e la akontese.
“Violasaun sira ne’e lolos la merese atu akontese tanba garantia iha lei, lei hateten bainhira feto partus iha direitu foti lisensa maternidade fulan tolu ho pagamentu 100%, maibe realidade la akontese,” nia hateten.
Nia hateten, disputa direitu sira ne’e nafatin akontese tanba empregador sira seidauk komprende lei liu –liu artigu ida pur ida tanba ne’e governu iha obrigasaun atu halo sosializasaun ba kompania sira.
Alende ne’e, frakeza ida seluk maka servisu kontrolu ne’ebe seidauk maximu no aplikasaun sansaun ne’ebe seidauk forte tanba ne’e fo pasu ba empregador sira atu kontinua aktu violasaun sira ne’e hasoru servisu nain sira.
Hatan ba kestaun ne’e, Diretor Jeral Sekretario Estado Formasaun Profesional e Empregu (SEFOPE), Paulo Alves apela ba trabalhador sira tantu feto no mane atu hato’o keixa bainhira hatene empregador sira halo violasaun ba sira nia direitu tanba governu mos iha limitasaun labele hare buat hotu.
Nia dehan, trabalhador sira iha papel importante tebes atu kontribui ba implementasaun kodigu laboral atu bele garantia kondisaun servisu ne’ebe dingu ba trabalhador sira iha rai laran.
“Iha kodigu laboral laiha artigu ida ne’ebe sita katak tenke estabelese devizaun ida espesial ba feto tanba lei ne’e fo kompetensia ba diresaun nasional relasaun trabalho hanesan agente governu hodi atende disputa laboral sira ne’ebe afeita trabalhador sira tantu feto no mane, maibe ita mos iha unidade jeneru ne’ebe trabalhadora sira bele aprezenta keixa,” nia hateten.
Nia hateten, kodigu laboral ne’e mos sei iha lacunas barak tanba ne’e governu iha hanoin atu halo revizaun, maibe governu kontinua halo esforsu atu bele sensibiliza kodigu ne’e ba empregador sira no trabalhador sira.