Komunidade Falta Konesementu Kona ba Violensia Asediu Seksual

Diretora Forum Komunikasaun Feto Timor –Lorosa’e (FOKUPERS), Marilia Alves hateten komunidade barak mak sei falta konesementu kona ba tipu violensia asediu seksual.

Tanba, nia hateten feto barak mak sai vitima ba violensia ida ne’e, maibe la halo keixa ba instituisaun relevante hodi prosesa.
Nia dehan, organizasaun feto no agensia sira halo ona esforsu lubuk ida hodi konsensializa komunidade, liu –liu mane sira atu kria ambiente ne’ebe seguru ba ema hotu liu –liu feto no labarik atu hala’o atividade, maibe violensia nafatin mosu iha fatin publiku sira.
“Feto sira la sente seguru atu halo movimentu ba mai, maske feto sira presiza ba servisu ne’ebe iha balun tenke tama kalan tanba tuir shift ne’ebe iha,” nia hateten, iha servisu fatin Farol, Dili.
Maske durante ne’e sira la simu keixa ruma kona ba violensia asediu seksual ne’ebe akontese iha fatin publiku, maibe nia dehan realidade iha kazu balun ne’ebe akontese hanesan feto sira hein kareta, mane balun mai mii tan ba feto sira, kaer no hasai liafuan negative ba feto sira iha estrada inklui iha transporte publiku.
Nia konta, iha loron ida, nia ho nia kolega feto ida atu ba misa, hein hela kareta (mikrolet) iha mane ida mai ho motor para no mii sa’e ba nia kolega nia leten e depois sa’e motor halai.
Alende ne’e, nia dehan akontese mos iha tasi ibun, grupo mane sira hasai liafuan negative ba iha feto sira ne’ebe halo ezersisio iha tasi ibun.
Ho situasaun ida ne’e, nia husu ba governu liu –liu parte infra-estruturas atu garantia lampu sira iha estrada publiku funsiona ho diak , tau mos CCTV iha fatin risku sira atu bele prevene aktu sira ne’e.
Violensia asediu seksual, nia hateten bele verbal no fiziku hanesan hasai liafuan negativu ba ema seluk, kaer ema nia isin lolon, halo masturbasaun e feto Timor barak mak esperiensia hela ba violensia ida ne’e.
Iha parte seluk, joventude Miranda Pinto konsidera violensia asediu seksual hanesan problema ne’ebe afeita maka’as ba feto sira, liu –liu halo feto sira la sente seguru la’o iha estrada publiku.
Nia konta, katak nia rasik sai vitima ba asediu seksual, bainhira nia la’o kalan mane sira sempre bolu, hasai liafuan negativu, rasta pasta no kaer isin (liman).
“Hau hanoin ne’e lalo’os, ema ida atu halo fali ba ema seluk, tanba ita hotu iha direitu atu la’o livre iha estrada,” nia hateten.
Nia sujere, ba iha instituisaun relevante sira no parseiru dezenvolvimentu sira atu halo kampania nasional sira hodi konsensializa komunidade, liu –liu mane sira katak asaun sira hanesan hasai liafuan negative, rasta ema no kaer ema nia isin bainhira ema la’o iha estrada publiku ne’e krime atu ema hotu bele komprende.
Tanba, nia dehan ema barak konsidera aktu sira ne’e normal ba ema, liu –liu mane sira halo hasoru feto ne’ebe la’o iha fatin publiku.
Iha tinan kotuk governu, organizasaun feto sira ho apoiu husi agensia sira hala’o atividade kampanha nasional ida hodi muda ema nia hanoin kona ba aktu violensia sira ne’e, liu –liu kria fatin ne’ebe seguru ba ema hotu atu hala’o atividade. Tinan ida ne’e sei halo kampanha ne’ebe hanesan, ho tema “Dili sidade seguru”, ho objetivu ne’ebe hanesan.