Jovens Husu Governu Haforsa Implementasaun Lei Kontrolu Tabaku

Liu husi karta petisaun, joven universitario sira husu governu liu –liu Ministerio da Saude no Ministerio Comersio e Industria atu haforsa implementasaun regime kontrolu tabaku ne’ebe vigora ona iha rai laran.

Porta voz Joventude Universitariu, Sancho Belito Fernandes hateten iha artigu rua mak sira husu governu atu haforsa implementasaun hanesan artigu 15 kona ba bandu fa’an sigaru ba labarik tinan 17 mai kraik, labele fa’an siagru iha resintus eskola, formasaun, saude no artigu 17 labele fa’an sigaru rahun.
Nia rekonese, katak servisu kontrolu tabaku iha rai laran la’os responsabilidade governu nian mesak, maibe entidades hotu iha dever kontribui hodi redus taxa konsumu sigaru iha Timor-Leste.
“Ami aproveita loron domin (loron valentine) halo marsa kontra tabaku hodi bolu ema hotu nia atensaun, liu –liu familia ida –ida kuidadu oan sira nia saude tanba fo domin ba ita nia nasaun liu husi kuidadu ita nia saude,” nia hateten iha Parlamentu Nasional.
Nia hateten, sira fo liu atensaun ba iha artigu rua ne’e tanba taxa fumador iha Timor –Leste la’os deit ema adulto, maibe numeru ne’ebe bo’ot mai husi labarik no joven sira.
Alende ne’e, nia dehan artigu ida ne’ebe importante mos mak hasa’e folin sigaru atu bele proteje foinsa’e sira husi risku moras kronikas hanesan tensaun, fuan, kankru no seluk tan.
Entretantu, Vise Ministru da Saude Luis Lobato hateten petisaun husi joventude sira ne’e hafanun fali komitmentu governu nian atu kontrola tabaku iha rai laran, liu husi haforsa implementasaun regime kontrolu tabaku ne’ebe vigora ona iha rai laran.
Nia dehan, dadus hatudu kada loron ema nain 203 mil populasaun mak fuma sigaru, barak liu joven sira.
“Situasaun ida ne’ebe konseradu risku ba ita nia joven sira hanesan futuru kontinuador dezenvolvimentu nasaun nian, joven mak ai rin bo’ot futuru nasaun nian tanba ne’e dadus ida ne’e bolu ita hotu nia atensaun,” nia hateten.
Nia dehan, lei ne’e forte tebes bandu fa’an sigaru ba labarik, bandu fuma iha fatin publiku no iha multa ba ema ne’ebe viola lei minimu $50, maibe implementasaun sei iha obstaklu liu –liu mentalidade ema nian.
Nia hateten, Ministerio da Saude ho parseirus Organizasaun Mundial Saude (OMS) iha komitmentu bo’ot tebes atu halo servisu bandu fuma iha Timor –Leste liu husi atividades kampanha, advokasia ba autoridade local, postu no munisipio sira atu kontribui prevene tanba fuma habadak moris.
Nia hatutan, tabaku la’os deit fo efeitu ladiak ba saude ema nian, maibe halo mos despeza ida ne’ebe bo’ot tebes iha familia bainhira lor-loron tenke sosa sigaru.
Iha parte seluk, Ministru Komersio Industria e Ambiente (MCIA) Antonio da Conçeicào hateten fator kontribui ba kontrolu tabaku mak tenke hasa’e sigaru nia folin.
Nia dehan, governu sei hola nia papel halo fiksasaun taxa ba sigaru hodi bele iha standar taxa ne’ebe atribui ba iha vendedor sigaru sira.
“Sedu ou tarde ami sei estabelese mekanismu ida hodi halo fiksasaun ba taxa sigaru ne’e rasik,” nia hateten
Nia hateten, taxa sigaru agora dadaun 10% deit, ne’e ki’ik tanba ne’e presiza iha konsiderasaun ida especial ba produtu ne’ebe bandu iha nasaun laran tenke iha aplikasaun taxa ne’ebe maka’as.