- Publika iha: 26 Agosto 2016
Kazu krimi grave ne’ebe akontese iha tinan 1999 hamutuk 200 resin mak sei pendente iha tribunal no seidauk halo julgamentu, tanba juis internasional laiha.
Prezidente Asosiasaun Maestradu Timor-Leste (AMTL), Juis Antoninho Gonsalves, hateten durante tinan tolu ona (2014-2016) kazu hirak ne’e paradu.
“Julga kazu krimi grave ne’e tenke iha juis internasional , agora juis internasional laiha e kazu hirak ne’e pendente,” prezidente AMTL Gonsalves hateten.
Tanba ne’e, nia husu ba governu no Parlamentu Nasional atu haree asuntu ida ne’e, tanba uluk sira mak halo rezolusaun hodi duni sai juis internasional sira.
“Kuandu sira duni juis sira ne’e fila, sira tenke muda lei hodi fo dalan ba juis nasional atu julga kazu hirak ne’e,” nia preokupa.
Sekuandu governu la halo amandamentu ba lei ne’e, entaun nia dehan kazu hirak ne’e nafatin pendente.
Iha parte seluk Diretor Judicial System Monitoring Program (JSMP), Luis Oliveira Sampaio, husu responsablidade governu nian hodi haree ba situasaun ne’e.
“Ne’e preokupasaun bo’ot ne’ebe governu tenke haree,” nia hateten.
Tanba kazu krimi grave ne’e, nia hateten pendente desde tinan 2014 bainhira governu hasai rezulusaun hodi duni sai juis internasional sira.
Iha parte seluk Diretor Asosiasaun Direitor (HAK), Manuel Monteiro deskonfia governu no Parlamentu Nasional laiha ona vontade atu prosesa kazu krimi grave sira ne’e.
“Sira duni sai juis internasional hodi ignora prosesu kazu krimi kontra humanidade ne’e,” Monteiro hateten.
Nia dehan, parlamentu no governu hatene momos kona ba lei artigu 163 ne’ebe mensiona prosidementu legal atu julga kazu krimi grave tenke iha komposisaun husi juis internasional, “Maibe sira kontinua duni juis sira ne’e,” nia kestiona.
Ho ida ne’e, nia husu ba governu no parlamentu nasional tenke hili, halo amandamentu ba lei ou reafirma hikas juis internasional sira?.
Tanba, nia dehan governu labele ignora vitima nia direitu atu hatene kona ba prosesu kazu ne’e to’o ona iha ne’ebe? e vitima iha direitu atu hetan justisa no lia los inklui mos direitu atu hetan reparasaun.
“Ne’e direitu ne’ebe mak universal, direitu ne’ebe mak fundamental labele haluha ida ne’e,” nia hateten.
Iha parte seluk Membru Parlamentu Antoninho Bianco, hateten kazu krimi grave ne’e kompetensia tribunal nian, maibe importante agora mak oinsa bele haforsa kondisaun tribunais nian hodi responde ba situasaun ida ne’e.
“Governu presiza haforsa rekursu humanu, oinsa bele harii tribunal supremu, situasaun ne’e mak kompleta ona, hau hanoin sira bele haree ba kazu sira ne’e,” nia hateten.
Tanba tuir nia, atu prosesa kazu hirak ne’e presiza tempu no juis ne’ebe atende kazu hirak ne’e, tenke iha kapasidade ne’ebe natoon.