Sábado, Abril 20, 2024
Total visitors: 766366

Presu Kafé Iha Merkadu Tun Komunidade Kuda Fali Vanila

Published: Abril 16, 2024
Reprezentante Prezidenti Autoridade Munisípiu (PAM) Ainaro, Sekretáriu Administrasaun Munisípiu,...

PM Gusmao: Timor-Leste Sei Sai Membru ASEAN Iha Tempu Badak

Published: Abril 12, 2024
Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão, hateten iha tempu badak, 2025, Timor-Leste sei sai...

Japaun Apoia $600,000 Ba Redusaun Risku Dezastre Iha Munisípiu

Published: Abril 05, 2024
Governu Japaun, liuhusi embaixada iha Timor-Leste, apoiu ho $600,000 ba ajénsia International...

IKS-PTL-PSHT Iha Komitmentu Buka Tuir Membru Ne’ebé Envolve Iha Konfrontu

Published: Abril 03, 2024
Grup Artes Marsiais Ikatan Keluarga Silat Putra Timor-Leste (IKS-PTL) no Persaudaraan Setia Hati...

Partisipasaun Feto Iha Lideransa Suku tinan 2023 Tun Ba 4%

Published: Março 23, 2024
Dadus ne’ebé fó-sai husi Fundasaun Alola (FA) indika katak partisipasaun feto iha lideransa suku...

Pasiente HIV-SIDA Na’in 449 La Tuir Tratamentu Saúde Antiretrovial

Published: Março 22, 2024
Tékniku Superior Planu no Monitorizasaun husi Instituto Nasional Combate HIV-SIDA (INCSIDA, IP),...

Organizasaun Belun identifika kazu insidensia violensia no krimes eleitoral hamutuk 107, ne’ebe akontese durante tempu hala’o konsolidasaun no kampanha elisaun antesipada parlamentar tinan ne’e (2018) husi partidu politiku sira.

Organizasaun Belun identifika kazu violensia no krime eleitoral ne’ebe akontese durante tempu kampanha hamutuk 107.

Diretor Organizasaun Belun, Luis Ximenes hateten monitorizasaun ne’e hala’o iha munisipio 9 hanesan munisipio Dili, Ainaro, Ermera, Viqueque, Baucau, Covalima, Liquisa, Bobonaro no Regiaun Administrativu Espesial Oecusse Ambeno (RAEOA) no la kobre postu administrative sira hotu, maibe dadus hatudu numeru violensia ne’ebe maka’as tebes kompara ho elisaun parlamentar tinan kotuk liu ba.
Nia dehan, forma violensia sira hanesan violensia fiziku (baku malu, tuda malu, tuda kareta rezulta ema kanek, kareta estragus no uma hetan estragus, violensia simboliku hanesan estraga no sunu bandeira partidu, les pamfletu/atributu partidu no violensia verbal liu –liu trata malu, insulta malu, tolok malu entre militante sira.
Alende ne’e, nia hateten krime eleitoral hanesan hala’o kampanha eleitoral la tuir orario ne’ebe Comisaun Nasional Eleisoens (CNE) determina ona, defamasaun no uza liafuan kro’at entre lider partidu politiku sira, sosa votus liu husi entrega premiu oi-oin ba militante sira, kampanha involve labarik minoridade, uza patrimonio estado, halo perturbasaun no ameasa militantes husi partidu ida ba partidu seluk.
“Ami nota katak bainhira iha kampania provokasaun lia fuan kroat ba malu entre lider partidu politiku sira, maske la hamosu konfortasaun grave entre partidu ida no partidu seluk, maibe ho maneira ne’ebe lider partidu sira ida –ida iha atu defende sira nia partidu sai mos kauza hamosu violensia,” nia hateten durante konferensia Imprensa iha edifisio Belun Farol, Dili.
Alende ne’e nia dehan kestaun seluk mak edukasaun sivika ne’ebe la to’o ba ema hotu tanba tempu ne’ebe limitado tebes.
Nia hateten, violensia sira ne’e la fo impaktu bo’ot ba iha populasaun sira tanba komunidade, militantes no simpatizantes sira iha ona maturidade politiku ne’ebe a’as, nune’e la regista insidente ne’ebe grave.
Nia dehan, iha potensial bele mosu konflitu iha tempu votasaun, kontajen votu no anunsio rezultado (formasaun governu foun) tanba ne’e sira husu lider partidu politiku sira atu respeita regras eleitoral sira no uza lingua ne’ebe edukativu hodi prevene violensia.
Nia mos, rekomenda ba orgaun eleitoral hanesan Sekretariado Tekniku Administrasaun Eleitoral (STAE), CNE atu mantein koperasaun no kolaborasaun ho orgaun seguransa sira hodi asegura votante sira sente komfortavel, livre ezerse sira nia direitu iha sentru votasaun ida –idak.
Iha parte seluk, Diretor ezekutivu Asosiasaun Direitus Humanu (HAK) Manuel Monteiro hateten ambiente kampanha elisaun parlamentar antesipada tinan ne’e a’at liu kompara ho elisaun tinan kotuk tanba akontese violensia barak ho forma oi-oin.
Nia dehan, kampanha elisaun parlamentar tinan kotuk 2017, sira registu deit kazu violensia tolu hanesan kazu violensia fiziku iha area Comoro Terra Santa nian, sunu motor iha Munisipio Ermera no baku malu entre militante sira iha Viqueque, maibe tinan ida ne’e violensia fisiku registu a’as no verbal mos makas.
Nia dehan, kazu tuda malu iha Vikeke ne’e krime tenke halo investigasaun no prosesu tuir lei tanba impede partidu no koligasaun partidaria seluk atu halao atividade kampania iha munisipio refere.
“Impede ema nia liverdade atu ba rona partidu no koligasaun seluk nia kampania ne’e lolos labele kontra lei,” nia hateten
Nia hateten, akontesementu iha loron 5 fulan Maio iha postu administrative Uatolari Munisipio Viqueque ne’e seriu tebes, militante hetan tuda iha dalan bainhira fila husi kampania partidu koligasaun Aliansa Mudansa Progressu (AMP) iha munisipiu Vikeke vila. Iha atakasaun ne’e ema nain 16 mak kanek, husi sira ne’e nain rua kanek todan tanba tuda ho fatuk.
Alende ne’e, akontese mos iha Munisipio Lautem ne’ebe katuak no labarik ida hetan tuda ho fatuk iha parte ulun.