Fulan 5 Sentru Matan Rejistu Pasiente Kazu Matan Na’in 42.741

Hospital Nacional Guido Valadares (HNGV) liuhusi Sentru Nasionál Matan (SNM) rejistu ona pasiente matan hamutuk na’in 42.741 ne’ebé hahu husi fulan Janeru to’o Maiu 2024, fulan lima nia laran.

Xefe Unidade Oftamolojia iha SNM, Virgilio da Costa Pinto hateten husi total kazu matan ne’ebe rejistu maioria ema ho idade 30 ba leten mak barak liu.

“Kazu matan total 42.741 maioria ho idade 30 ba leten, tanba ita nia idade trinta ou kuarenta ba leten ona ita haree la mós ona. Ita haree dook labele presiza ajuda ho oklu, tanba ne’e bainhira idade 30-40 ba leten ona ne’e presiza mai tratamentu atu nune’e ita bele hatene,” nia dehan iha SNM, iha Bidau, Díli.

Nia dehan, atu prevene moras matan ne’e presiza oklu no xapeo, tanba ema barak lao iha loron manas la uza oklu ou xapeo, tanba bainhira lao iha loron manas mak la uza oklu ka xapeo ikus halo matan aat lalais.

“Dotor sira ne’ebé halo tratamentu pasiente matan sira iha ne’e kompletu, no mesak Timoroan deit, tanba ne’e loron-loron ema sira iha hodi halo tratamentu ba pasiente sira. Dala ruma ita problema ituan kona-ba sistema tanba ita iha sentru matan ne’e buat hotu uza sistema, tanba ne’e bainhira internet la’o la di’ak, entaun ita halo atendimentu ne’e kleur oitaun, maibé kona-ba ai-moruk no médiku sira, ita iha kompletu,” nia esklarese.

Nia husu ba komunidade sira atu prevene matan, lao iha loron manas presiza uza oklu no xapeo, atu nune’e bele prevene matan, labele aat lalais, husu mós ba inan-aman sira tenki lori oan sira mai halo kontrola ba matan, nomós ba inan-aman sira mós tenke mai halo kontrola bebeik.

Iha parte seluk, pasiente matan Maria dos Reis hateten, tratamentu ba ema matan iha SNM ne’e di’ak, maibé dalaruma sira dehan sistema mak la di’ak, entaun kleur oitaun, selae lalais de’it, no tratamentu ba matan iha fatin ida-ne’e loron loron nakonu hela de’it, maibé maioria ema boot mak barak.

“Ha’u fulan ida-ne’e mak mai halo kontrola dala ida, maibé dalaruma mai tenki hein oituan, tanba ema barak loos. Dalaruma mós dehan sistema aat, entaun ami tenki fila ba uma aban ka bain-rua mak mai fali. Ita mai iha segunda no tersa ne’e ema barak loos, maibé iha quinta no ba sexta ne’e komesa ema menus ona, ne’ebé ita mai ne’e lakleur de’it ita bolu ona ita tama ba laran,” nia dehan.