Sexta, Abril 26, 2024
Total visitors: 766366

Enkarregadu Food Agriculture Organization (FAO), iha Timor-Leste, Paula Lopes da Cruz hateten produtu aihan la saúdavel, liu-liu aihan kontein midar, mear no mina barak maka domina iha merkadu nasional, ne’ebe sei fo konsekuensia bo’ot ba problema saúde publika.

Enkarregadu Food Agriculture Organization (FAO), iha Timor-Leste, Paula Lopes da Cruz hateten produtu aihan la saúdavel, liu-liu aihan kontein midar, mear no mina barak maka domina iha merkadu nasional.

Nia dehan faktu ida ne’e, ejiji governu liu husi instituisaun kompetente sira atu halo esforsu hodi hasa’e servisu kontrolu kualidade aihan iha merkadu tanba estatistika numeru moras kronika aumenta makas hanesan moras tensaun a’as, kurasaun, stroke no seluk tan.

“Prioridade ida presiza hare kaulidade aihan sira iha merkadu sira, nune’e buat ne’ebe ita sosa no konsumu fo diak ba ita nia isin laos estraga. Ohin loron ita hare hahan barak iha loja sira kontein midar, mear, mina maka nakonu no dalabarak sira maka hamosu moras oioin hanesan ohin loron ema barak sofre tensaun, lorloron ita rona ema mate tanba stroke,” nia hateten bainhria partisipa iha workshop konsulta ho setor relevante sira konaba planu estratejiku nasional no roteiru ba prevensaun labarik krekas, iha Palacio da Sinzas Kaikoli, Dili.

Nia hateten ohin loron produtu aihan sira iha merkadu ho marka oioin deit no uza lingua ne’ebe maioria ema la hatene tanba ne’e importante hasa’e produsaun ho diversifikasaun, hasa’e ekonomia komunidade atu iha kibi’it asesu ba aihan nutritive, haforsa servisu saúde publika nian atu fo edukasaun ba komunidade atu hili produtu aihan ne’ebe kualidade no seguransa adekuadu ba konsumu.

Nia hatutan Timor-Leste iha potensial bo’ot atu produs aihan diversifikasaun no kualidade adekuadu ba nesesidade nasional, maibe seidauk utiliza rekursu sira ne’e ho diak. Dala barak to’os nain sira produs ba nesesidade familia no liu oituan sira faan mos ho folin ne’ebe karun tanba sira hasai osan selu transporte hodi transporta produtu ba merkadu, no sira sei adopta agrikultura tradisional ne’ebe presiza forsa no tempu barak.

Iha parte seluk Vice Ministru da Saúde, Bonifacio Mau Coli dos Reis konsente setor saúde assume papel atu fo edukasaun ba komunidade sira konaba aihan saúdavel, no atividade sensibilizasaun sira ne’e lao hela durante ne’e iha fasilidade saúde sira no komunidade nia let.

Nia dehan produtu aihan sira ne’ebe importadu ne’e kontamidau ho kimiku tanba ne’e apela komunidade sira atu hili produtu lokal ba konsumu lorloron nian.

“Hahan ne’ebe nutriente maka produtu lokal, entau uza ida ne’e ba konsumu lorloron nian. No fo importansia ba prosesu preparasaun atu garantia ijiene no seguru,” nia hateten.

Nia hateten familia sira tenke redus atividade serimonia sira hanesan festa, no halo jestaun ba rendimentu ne’ebe iha hodi sosa aihan ne’ebe nutriente no variedade ba familia.

Nia hatutan sira mos servisu hamutuk ho ministerio edukasaun no parseiru sira promove to’os uma hun atu kuda aihan sira ne’ebe iha valor nutrisaun hodi konsensializa ema hotu kuda no eskoilha aihan ne’ebe diak no nutriente ba familia.

Nia informa fo mos prioridade ba hasa’e kapasidade laboratoriu nasional saúde nian intermus ekipamentu no rekursu humanu atu halo teste ba kualidade produtu aihan importadu sira ne’ebe fo impaktu ba ema nia saúde.