Importasaun Motorizada-Kareta Aumenta Ameasa Ba Ambiente

Diretur Nasional Komersiu Externu, iha Ministeriu Turismu Komersiu Industria (MTCI), Salvador Pereira hateten numeru importasaun motorizada no kareta laran aumenta makas tanba ne’e presiza regulamentu ne’ebe forte hodi kontrola atu la fo amesa ba ambiente.

Nia dehan tuir dekretu lei no. 30/2011, konaba importasaun motorizada no kareta, kareta no motor ne’ebe produsaun tinan lima liu ona labele tama iha rai laran.

“Importasaun motor no kareta, ita iha Timor fulan-fulan importasaun motor no kareta sae beibeik tanba ne’e hau informa ba ita bo’ot sira dadus importasaun ate fulan Maio ita bele dehan sae makas loos no ita nia rai sai pontensial ba sasan sira ne’ebe segundu mau tanba laiha regulamentu forte atu hare sasan sira ne’e,” nia hateten hafoin partisipa iha dialogu tekniku entre setor publiku ho exportadores iha Hotel Timor, Dili.

Nia hateten sira hanoin atu servisu integradu ho entidade kompetenta hanesan autoridade aduaneira iha ministeriu finansas, diresaun nasional transporte terrestre, kuarentina, polisia imigrasaun atu halo revizaun ba lei n.o 30/2011, hodi hamenus tinan produsaun husi tinan lima mai tinan tolu, signifika kareta sira ne’ebe produsaun liu ona tinan tolu labele tama iha rai laran.

Nia haktuir iha kazu balun ne’ebe akontese ema hare filmajen promosaun diak tebes, maibe realidade sosa tiha sasan sira ne’e ladun diak.

Nia informa hahu fulan Janeiru to’o Maio tinan 2022, total motor ne’ebe importa mai ona rai laran hamutuk 4,000 resin, no kareta kuaze 1,000 resin.

Iha parte seluk, Xefe Departamentu Kontrolu Poluisaun, iha Sekretaria Estadu Ambiente (SEA), Carlos Conçeicão hateten servisu kontrolu ne’ebe seidauk maximu no konhesementu publiku nian konaba jestaun ba sasan sira kareta no motor nian ne’ebe sei minimu fo risku bo’ot ba ambiente, bainhira sasan sira ne’e sobu soe arbiru iha ambiente.

“Kareta ne’ebe importa mai dalaruma nia bateria la ladiak ona sira lori mai iha ne’e. Problema bateria ne’e, ita nia jestaun ladiak ita soe deit arbiru ne’e perigu ba ambiente tanba bateria ne’e rasik kontein material ida ita bolu merkuri, entau merkuri kontamina ba rai no bee sei la lakon. Bainhira bee lori ba tama iha tasi ikan ki’ik sira han merkuri ne’e no ikan bo’ot han ikan ki’ik, depois ita ema konsumu fali ikan bo’ot sira ne’e bele prejudika ita nia saúde,” nia hateten.

Nia hatutan kareta barak ho kondisaun kleur ona tanba ne’e produs emisaun ou suar makas, ne’ebe fo risku ba saúde publika tanba suar ne’e kontein gas karbonodoksida no produs mos sulfurdioksida, ne’ebe kontein iha atfosmera makas afeta setor agrikultor tanba hamosu udan been ne’ebe asidiu estraga aihoris sira.