Domingo, Maio 05, 2024
Total visitors: 766366

Peskizadór Espesialidade ba Rai, Iha Ministériu Agrikultura, Pecuária, Pesca no Florestas (MAPPF), Celestino Luis Moreira hateten sira kolabora ho parseiru dezenvolvimentu Al-Com, Australia no peskizadór husi Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL), deskobre teknolojia inovativu foun hare latun kaBiochar, ne’ebé bele introdús hodi hadia kuaidade rai atu garantia produsaun ai-horis ho sustentabilidade.

Peskizadór Espesialidade ba Rai, Iha Ministériu Agrikultura, Pecuária, Pesca no Florestas (MAPPF), Celestino Luis Moreira hateten sira kolabora ho parseiru dezenvolvimentu Al-Com, Australia no peskizadór husi Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL), deskobre teknolojia inovativu foun hare latun kaBiochar.

Nia dehan peskiza ne’e hahú iha tinan 2017, sira buka inovasaun foun sira atu fó han rai, nune’e rai bele buras fó han fali ema.

“Biochar ne’e ita koko ba ai-horis hanesan batar, hare, hortikultura bele uza, tanba antes ita halo diagnóstika ba rai hatudu iha Ph asidu, Ph neutru no Ph alcalinu iha diferente iha kondisaun rai, entaun ita aplika biochar kombina ho adubu kímiku no orgániku seluk bele hasa’e produsaun no hadia kualidade rai,” nia hateten bainhira partisipa iha semináriu internasionál sientífiku kona-ba ai-horis kandidatu variedade no teknolojia foun, iha salaun Paroquial São José Catedral Vila-Verde, Díli.

Nia esplika biochar ne’e katak sunu hare kulit sai metan hotu atu bele halo kombinasaun ho adubu sira seluk utiliza ba ai-horis hotu.

Nia hateten sira nafatin halo esforsu buka teknolojia foun sira atu hadia kualidade rai tanba rai fó han ema no ema iha dever moral atu fo han rai.

Nia informa agora dadaun sira iha peskizadór hamutuk na’in 40, maioria ho nivel edukasaun mestradu. Peskizadór sira-ne’e iha área oioin hanesan agronomia espesialidade ba jenétika no breeding nian, área hortikultura, área rai nian. Alende ne’e sei presiza tan peskizadór iha área pekuaria, peskas no floresta.

Iha parte seluk, Ministru Agrikultura, Pecuária, Pesca no Florestas (MAPPF), Marcos da Cruz apresia ho esforsu peskizadór sira nian hodi deskobre teknolojia inovativu sira atu hadia kualidade rai nian hodi hasa’e produsaun rai-laran.

Nia dehan durante ne’e depois dulas hare nia kulit ne’e estraga de’it, maibé ho teknolojia inovasaun ne’e bele utiliza hare kulit ne’e dezenvolve sai fali adubu orgániku.

“Tinan 2024, ita bele haree ona formasaun ba sira, buat ida peskiza ne’e la’ós hanesan buat seluk halo servisu lalais fila uma ona. Peskiza ne’e presiza ema ne’ebé iha vontade, korajen badinas halo peskiza iha terenu, iha laboratóriu no hakerek,” nia hateten.

Nia hateten governu halo koperasaun ho China atu halo dezenvolvimentu ba hare hibrida no Filipina, tanba ne’e sei haruka peskizadór sira-ne’e ba aprende iha ne’ebá atu hasa’e koñesimentu no abilidade ba breeding hibrida hare nian no ai-horis sira seluk.