Grupo Vulneravel Kontinua Hetan Diskriminasaun Iha Situasaun Difisil

Rezultado preliminaria análiza Organizasaun Rede Feto nian kona ba impaktu surtu COVID-19 ba sosio ekonomia hatudu, grupo vulneravel sira hanesan vendedor ki’ik, ema ho defisiente, inan solteira, inan faluk, sobrevivente violensia, empregada domestika no komunidade LGBTI kontinua hetan diskriminasaun iha situsaun difisil nia laran tanba sira barak lahetan subsidio ne’ebe governu fo $100 kada uma kain, durante aplikasaun estado emergensia dahuluk.

Diretora executivu Rede Feto, Aida Exposto hateten sira halo ona intervista ho ema hamutuk nain 1,148 iha munisipio 12 inklui Rejiaun Administrativu Espesial Oecusse-Ambeno (RAEOA) ho problema ne’ebe hanesan, liu-liu sira barak lahetan subsidiu tanba lahetan informasaun no sira barak hela iha uma mahon labele trata dokumentu.

“Sira ne’e grupo ida ne’ebe vulneravel tebes tanba antes surtu COVID-19, hanesan komunidade minoridade dala barak hetan diskriminasaun ba asesu, oportunidade, no hetan violensia oioin. Iha fali situasaun COVID-19 ho aplikasaun estado emergensia ne’ebe limita movimentu halo sira sai vulneravel a’at liu tan,” nia hateten iha servisu fatin Kaikoli, Dili.

Nia dehan problema ne’ebe vendedor sira enfrenta mak laiha rendimentu tanba sosa nain menus no produtu sira sai dodok deit, lakon servisu no hetan diskriminasaun atu asesu ba ficha familia.

“Ami nafatin halo advokasia ba governu no parseiru dezenvolviemntu sira atu konsidera problema sira ne’e hodi integra iha politika atu buka solusaun hodi responde ba sira ne’e tanba sira mos sidadaun hanesan mos sira seluk,” nia hateten.

Nia hatutan familia sira ne’ebe hetan subsidio $100 ne’e sira uza hodi selu dividas deit tanba iha situasaun emergensia sira deve ona ema nia osan hodi sosa hahan entaun sira labele halo buat seluk ne’ebe iha sustentabilidade.

Iha parte seluk, Ministru Kordenador Asuntu Ekonomia (MKAE), Joaquim Amaral hateten situasaun ida ne’e mundial tanba ne’e governu halo esforsu rekupera ekonomia rai laran tuir kibi’it no kapasidade ne’ebe iha.

Nia dehan intervensaun ida mak iha situasaun emergensia governu fo subsidio $100 kada familia no durante rekuperasaun ekonomia, liu-liu iha fulan Novembru no Dezembru, governu sei introdus tan apoia sesta bazika ho valor $25 kada ema ida atu bele garantia sirkulasaun osan iha baze.

“Sesta bazika ne’e atu insentiva produtor sira no sira ne’ebe faan sasan iha merkadu katak iha komprador ne’ebe prontu iha periodu rekuperasaun atu sosa tanba ne’e sira bele halo atividade produsaun hatama iha merkadu atu osan ne’e sirkula iha ita nia merkadu lokal,” nia hateten.

Nia dehan, osan ne’e sei la entrega cash hanesan $100, maibe tenta atu eduka povu produs atu osan ne’e bele sirkula deit iha rai laran.

Nia haktuir, orsamentu sesta bazika ne’e mai husi Orsamentu Jeral do Estado tinan 2020, ne’ebe sei implementa iha fulan Novembru no Dezembru 2020.