- Publika iha: 16 Outubro 2020
Diretora Organizasaun Forum Komunikasaun Feto Timor Lorosa’e (FOKUPERS), Maria Jose Guterres hateten vitima insestu nain rua (2) husi nain nen (6) ne’ebe hetan isin rua partu ona no kontinua hela iha uma mahon tanba autor sira sei livre hela.
Nia salienta, sira fo asistensia maximu ba minoridade sira ne’e ne’ebe hetan isin rua husi aktu violensia ne’ebe sira hetan, liu-liu tratamentu kuidadu ante natal no kuidadu post-natal tanba sira konsiente lafasil ba kliente sira atu simu realidade ne’e.
“Sira isin rua ne’e ita lori sira ba konsulta kuidadu ante natal, no depois partu ita fo asistensia ne’ebe maximu ba sira. Foin dadaun ne’e nain 2 mak partu ona falta nain 4 mak seidauk partu,” nia hateten iha servisu fatin Farol, Dili.
Nia dehan, vitima sira iha uma mahon hetan akonselhamentu integradu bazeia ba sira nia problema, liu-liu asistensia psychosocial, no sira mos halo aproximasaun ba parte eskola sira atu simu fali vitima sira kontinua sira nia estudu tanba sobrevivente sira ho idade 9 to’o 15.
Nia informa, hahu fulan Janeiru to’o Setembru tinan 2020, sira simu vitima hamutuk 228. Ne’ebe kompostu husi violensia domestika ba adulto nain 85 no labarik nain 3, abandona husi laen nain 53, abandona husi namoradu nain 15, violasaun seksual ba ema adulto nain 10, violasaun seksual ba minoridade nain 9, tenta halo violasaun seksual nain 3, abuzu seksual ba minoridade nain 11, insestu nain 9, agresaun fisiku ba labarik nain 2, agresaun fiziku ba ema bo’ot nain 9, trafiku humanu nain 1, tenta oho aan nain 3, desfamasaun nain 2, no estraga sasan nain 1.
Nia hatutan husi kazu 228 refere kazu 6 mak hetan ona desizaun final husi tribunal, ne’ebe barak liu kazu abandona.
Entretantu, Membru Parlamentu Nasional, Deputada Maria Barreto, preokupa ho artigu 171 kodigu penal kona ba koasaun seksual tanba la defini kona ba violasaun seksual ne’ebe akontese, liu-liu instansia insestu tanba ne’e dala barak vitima sira la hetan justisa ne’ebe justu.
“Kazu insestu bainhira akontese halo keixa ba tribunal vitima sempre sai vitima nafatin tanba desizaun ikus mak livre kondisional ou dala ruma absolve deit, ho razaun evidensia la forte. Dala ruma juis, prokurador, no advogadu sira hateten oan feto mak hakarak fali aman, feton hakarak naan, bei oan hakarak nia avo. Problema mak ne’e,” nia hateten.
Iha parte seluk, Membru komisaun A trata asuntu konstituisaun no justisa, Deputada Carmelita Caetano Moniz hateten presiza duni halo alterasaun ba kodigu penal atu bele kriminaliza insestu tanba kodigu penal la kriminaliza insestu.
“Insestu ita konsidera hanesan krime kuandu akontese ba labarik minoridade sira, maibe ba maioridade kuandu iha akompanhamentu ho violensia mak ita konsidera hanesan krime, maibe laiha aktu violensia ba insestu mak juis sira dala barak halo absolve tiha,” nia hateten.