Xefe Gabinete Kontrolu Kualidade no Komunikasaun Sosial, iha Hospital Nacional Guido Valadares (HNGV), Parteira Sara Maria Freitas Xavier hatete, moras infesaun no malnutrisaun, liu-liu anemia sai kauza ida ba bebé mate iha inan nia kanotak, tanba bebé lakonsegue simu aihan sufisiente husi inan.

Xefe Gabinete Kontrolu Kualidade no Komunikasaun Sosial, iha Hospital Nacional Guido Valadares (HNGV), Parteira Sara Maria Freitas Xavier hatete, moras infesaun no malnutrisaun, liu-liu anemia sai kauza ida ba bebé mate iha inan nia kanotak.

Nia dehan iha kauza barak ne’ebé kontribui ba bebé mate iha inan nia kabun laran, maibé kazu iha ospitál barak liu inan sira ho kondisaun malnutrisaun, anemia no moras infesaun sira.

“Fatór ida ne’ebé kauza ba bebé mate iha inan nia kanotak mak malnutrisaun no anemia. Bainhira inan isin-rua ida ho anemia, entaun nutrisaun ran ne’ebé transmite ba bebé la sufsiente bebé sofre labele moris tuir nia tempu. Bebé bele moris prematura no bele mate iha inan nia kanotak,” nai hateten iha servisu fatin Bidau, Díli.

Nia hateten kazu bebé mate iha inan nia kabun laran bele prevene, liuhusi haforsa servisu kuidadu ante natal iha sentru saúde sira. liu-liu mellora infrastrutura, ekipamentu kompletu no formasaun kontinua ba profesionál saúde sira atu hetan konfiansa husi inan sira bele vizita fasilidade saúde fulan-fulan kontrola estadu gravides, tanba ho nune’e mak bele deteta sedu no halo intervensaun sedu.

Nia mós apela ba inan no aman sira atu vizita fasilidade saúde rona informasaun sira kona-ba aihan nutritivu ne’ebé inan sira tenke konsumu no hado’ok aan husi ahi suar husi dapur no sigaru suar sira, tanba risku ba bebé iha kanotak.

“Husu ba inan sira bainhira sente bebé ladun ativu bo’ok aan iha kabun laran tenke habesik aan lalais ba sentru saúde komunitária ne’ebé besik. Nune’e parteira no médiku sira fó asaun lalais no problema ruma refere lalais mai HNGV atu bele salva bebé no inan,” nia hatutan.

Nia hatutan servisu kuidadu ante natal durante ne’e seidauk másimu tenke reforsa atu inan sira bele hetan atendimentu ne’ebé kualidade no aimoruk kontra anemia.

Tuir dadus iha tinan 2022, HNGV rejistu kazu bebé mate iha inan nia kanotak hamutuk 118 husi totál 5374.

Entertantu, Reprezentante Ajénsia Fundu Nasoens Unidas ba Populasaun (UNFPA), iha Timor-Leste, Pressia Arifín-Cabo preokupa ho númeru bebé mate iha inan nia kabun ne’ebé aas tanba dadus tinan 2022, husi sentru Kuidadus Emerjénsia Obstetriku no Neonatal Liquiça rejista bebé nain 18 mak mate iha inan nia kanotak, iha Ermera bebé nain 23, iha Baucau bebé na’in 33 no iha Díli laran bebé nain 120.

“Ida-ne’e kestaun ne’ebé bo’ot, ami espera bele servisu hamutuk ho parte akademia no peskizadór sira atu buka hatene kauza husi kazu bebé mate iha inan nia kabun laran iha Timor-Leste,” nia hateten.

Nia dehan númeru kazu mortalidade inan no oan sei aas, tanba servisu kuidadu ante natal seidauk másimu ho kualidade, liu-liu kobertura kuidadu ante natal sei ki’ik, inan isin-rua barak la halo teste ba HIV,sifilis no hepatitis B, inan sira sofre anemia, laiha disponbilidade aimoruk kontra anemia iha fasilidade saúde hotu.

Iha parte seluk, Professora no peskizadora husi Universidade Khon Kaen, Tailándia, Dr. Somjit Maungpin hateten sira bele apoia metrolojia peskiza ne’ebé di’ak ba kazu bebé mate iha inan nia kabun laran.

“Ami bele apoia iha metrolojia atu utiliza halo peskiza ida-ne’e, espera katak TICA (Thailand International Cooperation Agency) no UNFPA bele finansia,” nia hateten.