Sexta, Março 29, 2024
Total visitors: 766366

Diretur Organizasaun Nongovernmental (NGO) Luta Hamutuk, Jose da Costa hateten sidadaun hotu iha responsabilidade apoia governu atu halo esforsu hodi trava transmisaun iha komunidade no mantein zero mortalidade ba COVID-19 tanba moras ida ne’e perigu oho ona ema liu milhaun ida iha mundu.

Diretur Organizasaun Nongovernmental (NGO) Luta Hamutuk, Jose da Costa hateten sidadaun hotu iha responsabilidade apoia governu atu halo esforsu hodi trava transmisaun iha komunidade no mantein zero mortalidade ba COVID-19.

Nia salienta, Timor nasaun ne’ebe ema bolu frazil no kiak, maibe iha situasaun surtu COVID-19 hatudu ba mundu registu kazu, maibe bele sobrevive no laiha sidadaun ida mate tanba hetan ataka husi moras COVID-19.

“Ami apoia deklarasaun estado emergensia dala ida tan tanba nasaun Australia, Indonesia no Singapura mos situasaun la estavel ita atu ba ne’ebe. Ba ami importante mak movimentu ekonomia iha rai laran lao nafatin,” nia hateten iha Kaikoli, Dili.

Nia dehan, lei sistema saúde seidauk halo alterasaun, ne’e duni estado emergensia mak uniku desizaun politika ne’ebe tenke foti hodi bele limita movimentu sira iha aeropotu no fronteira terestre nian tanba dadus hatudu movimentu sira ne’e lori virus mai rai laran.

Nia haktuir, presiza mos kriminaliza sidadaun sira ne’ebe tama ilegalmente mai teritorio atu sira bele toma responsabilidade ba aktu ne’ebe sira halo tanba moras ida ne’e perigu no iha nasaun Indonesia kazu aumenta makas.

Iha oportunidade ne’e, nia husu mos ba politiku sira atu hamutuk hare lisuk moras ida ne’e hodi kontinua halo servisu atu evita transmisaun komunidade no mantein zero mortalidade iha rai laran.

Entretantu, Officer in Charge WHO Country Office Timor-Leste, Doutor Dongbao Yu hateten governu no povu Timor-Leste halao ona servisu ne’ebe diak tebes atu responde ba surtu COVID-19 tanba to’o agora regista deit kazu nain 28 no laiha kazu grave no mortalidade.

Nia dehan, oportunidade ida ne’e ba governu atu hadia kualidade kuarantina, hasa’e kobertura surveilansia iha munisipiu sira, liu-liu kolekta amostra barak liu tan hodi halo teste.

“Presiza hasa’e kualidade kuarantina ne’ebe governu estabelese no nasaun mos bele hetan benefisia husi kontrolu ne’ebe extende ona iha munisipiu sira, atu koleta amostra ne’ebe barak hodi haruka ba laboratoriu nasional halo teste. No ami mos presiza haforsa ami nia abilidade atu responde ba kazu COVID-19 ne’ebe grave no kritiku,” nia hateten.

Nia dehan, sira louva ho asaun ne’ebe governu foti hanesan taka fronteira no aeroportu, kuarantina obrigatoriu loron 14 ba sidadaun sira ne’ebe tama iha teritorio no haforsa servisu surveilansia, maibe presiza hadia diak tan.

Iha parte seluk, Ministra da Saúde, Doutora Odete Maria Freitas Belo hateten ministerio prepara ona dokumentu atu halo alterasaun ba lei sistema saúde no 4/2010, liu-liu artigu 10 no 11 kona ba konfinamentu, maibe sei buka tempu atu diskute iha parlamentu.

“Se lei ida ne’e altera ona ita la presiza deklara situasaun estado emergensia hodi aplika limitasaun ne’ebe ita hakarak halo ba ita nia sidadaun sira iha rai laran, maibe seidauk entau sei kontinua ho aplikasaun estado emergensia,” nia hateten.

Nia dehan, partisipasaun populasaun nian sai save importante ida atu evita transmisaun lokal no mortalidade tanba governu bele halo esforsu hotu atu prevene, maibe laiha partisipasaun komunidade sei labele responde ho diak.