- Publika iha: 13 Outubro 2021
Ministeriu Turismu Comersio Industria (MTCI) halao konsultasaun nasional esbosu dekretu lei fortifikasaun ai-han hodi halibur opiniaun no sujestaun sira husi liña minsiteriu no parseiru servisu sira ba eleborasaun final antes lori ba Konselho Ministros hodi halo diskusaun no aprovasaun.
Ministru MTCI, Jose Lucas do Carmo da Silva hateten fortifikasaun ai-han ne’e politika ida atu kontribui ba hadia estado nutrisaun populasaun sira nian.
“Fortifikasaun ai-han ne’e inisiativa ne’ebe diak tanba ita koalia konaba valor nutrisaun ne’ebe iha ai-han. Hanesan ita iha batar, foos no seluk tan entau ita koali oinsa fortifika valor nutritivu iha ai-han sira ne’e tanba ne’e ita presiza diskusaun tekniku sira,” nia hateten hafoin partisipa iha konsultasaun nasional esbosu dekretu lei fortifikasaun ai-han iha Hotel Timor, Dili.
Nia hateten kontiudu dekretu lei ne’e koalia konaba produtu sira ne’ebe sei halo fortifikasaun no valor nutritivu ne’ebe atu mistura ho produtu ai-han sira atu hamosu produtu ne’ebe ho valor nutrisaun a’as ba populasaun sira atu konsumu hodi fo nutrisaun ne’ebe diak intermus fisiku, kakutak no mental.
Nia hatutan bainhira lei ne’e tama ona iha vigor mak produtu nesesidade bazika ne’ebe sei halo fotifikasaun uluk mak foos, trigu, mina no masin tanba kustume konsumu sosiedade Timor-Leste, barak liu produtu hira ne’e.
Entretantu, Diretur Jeral Servisu Koperativa, iha Ministerio da Saúde, Marcelo Amaral hateten politika fortifikasaun ai-han ne’e importante atu kontribui hadia problema malnutrisaun, liu-liu defisiensia micronutriente ne’ebe sei a’as.
Nia informa rezultado peskiza ai-han no nutrisaun iha tinan 2020, hatudu 47.1% labarik idade tinan Lima mai kraik sofre raes badak, 8.6% kondisaun krekas, 32.1% todan menus no 63.2% sofre anemia. Alende ne’e 38.9% populasaun feto idade reprodutivu tinan 15 ate 49 mak sofre anemia ou ran menus.
“Dekreut lei fortifikasaun ai-han ne’e buat ida esensial tebes, espera implementasaun enkuadramentu institusional sira aban bairua sei diak liu tan atu bele apoia governu no estado kombate malnutrisaun iha Timor-Leste,” nia hateten.
Nia dehan dekretu lei ne’e sei regulariza komposisaun ai-han sira ne’ebe tama iha merkadu no sei ejiji governu estabelesementu laboratoriu atu bele kontrola komposisaun sira kontein iha produtu ai-han sira antes tama iha merkadu.
Iha parte seluk, Emprezariu Rui Castro rekomenda governu atu kria lei ne’ebe refleta duni ba situasaun no kondisaun rai laran atu bele rezolve problema malnutrisaun iha rai laran, labele utiliza ema malnutrisauns ira halo projeitu.
“Ema sira ne’ebe hetan malnutrisaun iha timor ne’e povu ki’ik sira tanba sira la asesu ba ai-han kualidade,” nia hateten.
Nia lamenta governu deside halo fortifikasaun deit ba produtu foos, trigu, masin no mina tanba iha produtu barak ne’ebe bele fortifika hanesan foremungu, fore rai, fore keli, koto, fehuk, talas, hudi, aifarina, kumbili no seluk tan.