- Publika iha: 24 Agosto 2011
Tuir data estatistika husi Ministeriu Saude (MS) durante 2011 husi Janeiru to’o Junu, hatudu katak moras Epilepsia sei aas iha Timor-leste (TL) ho total pasiente hamutuk 1.455 mak kona moras ne’e.
“Husi numeru ne’e kompostu husi mane iha na’in 700 no feto iha na’in 755 e sira ne’e ho idade 0 ba leten, hahu husi labarik, ferik-katuas inklui joven sira, dadus ne’e durante fulan 6 nian,” hateten Xefe Departementu Saude Mental MS, Teofilo Julio Tilman, semana kotuk iha Lahane Oriental, Dili
Tuir nia, moras epilepsia la hanesan ho moras sira seluk no atu kura moras ne’e fasilidade saude presiza kolabora hamutuk ho parte familia sira.
“Epilepsia hanesan moras bibi maten halo frakeza ba fiziku e kuandu ida ne’e akontese iha ita nia familia laran, ita lalika tur nonok de’it maibe familia rasik tenki iha koperasaun diak ho fasilidade saude sira liu-liu parteira, infermeiru sira nune’e bele fo asistensia diak ba sira nia kondisaun tanba kuandu ita hare no husik de’it wainhira sira nia kondisaun tama ona grave no kona ona komplikasaun ita labele atende,” nia dehan.
Nia parte rekonese katak, moras epilepsia sei aas tanba durante ne’e Ministeriu Saude ladun halo kontrolasaun ba moras ne’e. ‘Maibe ministeriu kria hela programa Servisu Integradu Saude Komunitaria (SISCA), atu nune’e komunidade sira bele halo tratamentu mediku no oinsa atu hetan informasaun liu husi pessoal saude sira, liu-liu oinsa atu prevene ba moras epilepsi,” nia dehan.
“E ami mos fo ona formasaun bar-barak iha distritu hotu, liu-liu iha area rurais ne’ebe dook husi fasilidade saude.”
Iha mos difikuldade ne’ebe fasilidade saude hasouru mak kona-ba stok aimoruk atu kura moras ne’e tanba agora stok menus iha distritu hotu e kestaun ne’e hato’o ona ba iha SAMES “e espera katak iha tempu badak nia laran bele ona resolve problema hirak ne’e,” nia esperansa.
Entretantu Fatima Boavida, nudar parteira iha Sentru Saude Formoza, hateten maske pasiente ho moras epilepsia ladun tama iha sentru ne’e maibe “karik iha ami pronto atu fo tratamentu ba sira, tanba ne’e ami nia knar atu fo asistensia ba ema hotu,” nia katak.