- Publika iha: 15 Abril 2021
Reprejentante Organizasaun Mundial Saúde, iha Timor-Leste, doutor Arvind Mathur hateten protokolu prevensaun no kontrolu infesaun jestaun seguru ba mate isin iha konteksu Covid-19, konsidera dignidade, kultura no fiar ema ida-ida nian tanba ne’e governu iha responsabilidade kordena ho familia hodi haloot mate isin iha ne’ebe deit, importante asegura pratika Prevensaun no Kontrolu Infesaun (IPC) lao durante prosesu halao atu evita transmisaun virus.
Nia salienta pratika prevensaun no kontrolu infesaun hanesan ijiene liman, uza ekipamentu protesaun pesoal, no halo dezinfentan ba sasan sira hotu. Liu-liu ba ekipa sira ne’ebe treinadu ba jere mate isin iha mortuario tenke uza ekipamentu protesaun pesoal aproriado antes kaer mate isin, no halo dezinfenta ba sasan hotu wainhira hasai mate husi mortuario.
Nia dehan familia bele hare mate isin antes ekipa falun metin, maibe labele kaer tanba virus iha mate isin bele da’et liu husi been sira ne’ebe sulin iha isin.
“Ida ne’e maka guia ne’ebe ami fo iha mos adaptasaun nasaun ida-ida nian, ne’ebe minsiterio da saúde halo hela. Intermus jestaun kazu mate sira, halo tuir protokolu prevensaun no kontrolu infesaun. Karik iha buat ruma ne’ebe hau lahatene liu-liu pratika seluk, maibe ami sente ministerio da saude liu-liu ema sira ne’ebe halo jestaun ba kazu mate isin tuir hela guia ida ne’e,” nia hateten iha servisu fatin Kaikoli, Dili.
Nia hateten guia OMS nian, la hateten semiterio hakoi mate isin ho Covid-19 tanba ne’e depende ba autoridade nasional nia regulamentu atu indika fatin, maibe mos tenke kordena ho familia.
Nia hatutan rekomendasaun OMS nian kona ba serimonia funeral fatin tenke estrilizadu, limita partisipante atu nafatin pratika medida prevensaun hanesan distansia fisiku, uza maskara, fase liman beibeik ho bee no handsinitaizer atu bele prevene transmisaun virus.
Nia informa protokolu mos la dehan ema ne’ebe mate ho Covid-19 tenke haloot lalais kedas ho urgente tanba ne’e importante governu ho familia tenke iha konkordansia hodi haloot mate isin tuir protokolu ne’ebe adopta.
Iha parte seluk, Ministra da Saúde, Doutora Odete Maria Freitas Belo hateten atu haloot mate isin ho Covid-19, liu-liu matebian ho inisial AB, ne’ebe mate iha loron 12 fulan Abril, ne’e desizaun governu nian liu husi konselho ministru tantu entrega ba familia ou ba hakoi iha Metinaru tanba Covid-19 ne’e pandemia.
Nia dehan pontu de vista saúde nian, prosesu tomak tenke tuir protokolu ne’ebe iha katak haloot iha fatin ne’ebe governu indika ona iha Metinaru ho pratika prevensaun ne’ebe apropriado atu evita transmisaun virus.
“Ami hare no preokupa ho agrupamentu ne’ebe barak ne’e sai hanesan kestaun ida ba ami. Ita lori mate isin ne’e ba uma ita lahatene ema tanis halerik iha ne’eba, hakuak malu kuandu moras ita dun malu, ne’e mak ita lakohi,” nia hateten.
Tuir observasaun TDW iha tereinu katak mate isin ho inisial AB, hodiseik lokraik hatama ona iha konjelador atu konserva hodi hein desizaun governu nian kona ba prosesu funeral.
Tuir dadus Centru Integradu Gestão Crize, total mortalidade ho kazu Covid-19 hamutuk nain rua ona.