Ministra da Saúde, Doutora Odete Maria Freitas Belo informa katak governu ho apoia husi Organizasaun Mundial Saúde (OMS) loke ona sentru hapara fuma iha munisipiu Dili no liña hotline 11113 atu fo atendimentu akonseilamentu, tratamentu medikamentu no terapia ba fumador sira ne’ebe hakarak husik tabaku husi sira nia moris.

Ministra da Saúde, Doutora Odete Maria Freitas Belo informa katak governu ho apoia husi Organizasaun Mundial Saúde (OMS) loke ona sentru hapara fuma iha munisipiu Dili no liña hotline 11113 atu fo atendimentu akonseilamentu, tratamentu medikamentu no terapia ba fumador sira ne’ebe hakarak husik tabaku husi sira nia moris.

Nia salienta peskiza nasional relata populasaun adulto mane 70% fuma tabaku ativu, no peskiza Global Youth Tabacco tinan 2019, hatudu 30.9% labarik sira idade tinan 13 ate 15 fuma tabaku ativu tanba ne’e servisu hapara fuma importante no kritiku tebes atu ajuda fumador sira para fuma.

“Ho tempu ne’ebe lao ita la presiza koalia barak tan ema hatene ona tabaku ladiak ba saúde no ita hatene ida ne’e, maibe dalaruma nia visu ne’e mak halo ita labele soe no husik tabaku. Entau ministeriu saúde prontu apoia ema hotu ne’ebe fumador hakarak husik maibe ladiak, ne’e mak ami hakarak halo,” nia hateten hafoin partisipa iha serimonia lansamentu sentru para fuma iha sentru saúde formosa, Dili.

Nia hateten servisu ida ne’e hahu iha Dili, liu-liu sentru saúde Formosa, no sei extende ba fasilidade sentru saúde hotu iha teritorio atu bele fo tratamentu no terapia ba fumador sira para fuma no halo mos deteksaun sedu ba moras sira ne’ebe efeitu husi tabaku hanesan moras fuan, stroke, ipertensaun, kankru no seluk tan.

Nia hatutan orsamentu setor saúde nian kada tinan gastus bo’ot liu ba servisu referral moras sira ba rai liur kuaze $7 miloens tanba sistema saúde rai laran seidauk prontu atu halo tratamentu ba moras lahada’et sira hanesan fuan, kankru.

Iha parte seluk, Reprezentante Organizasaun Mundial Saúde (OMS) iha Timor-Leste, Dr. Arvind Mathur hateten servisu apoia para fuma ne’e importante no kritiku tebes atu ajuda fumador sira para fuma tanba tabaku kontein nikotina ne’ebe bo’ot tebes atrai ema fuma no halo ema depedente ba tabaku.

“Labele husik tabaku hakotu ona iis, hili o nia saúde diak ba o nia aan, familia, kolega no ema seluk. Hau nia mensagen ba fumador sira tenke matenek hili moris no hamutuk ita kotinua ita nia vizaun katak timor oan saúdavel iha Timor-Leste ida ne’ebe saúdavel,” nia hateten.

Nia dehan governu halo esforsu makas atu kontrola tabaku, hahu husi hamosu regime kontrolu tabaku iha tinan 2016. No sira iha komitmentu atu apoia liña ministeriu sira, liu-liu ministerio da saúde atu kria kondisaun infrastruktura, rekursu humanu no ekipamentu mediku sira hodi ajuda fumador sira para fuma.