- Publika iha: 18 Novembro 2016
Komite 12 de Novembru servisu hamutuk ho governu konsege identifika ruin saudozus nain 12 no entrega ona ba familia sira hodi halo’ot tuir tradisaun Timor nian.
Prezidente Komite 12 de Novembru, Gregorio Saldanha hateten ema barak mak mate no lakon iha akontesementu Masakre Santa Cruz nian maibe to’o agora foin konsege registu deit ema nain 68, nain 12 foti ona enkuantu rua seluk seidauk halo teste DNA.
Nia dehan, servisu ida ne’e la’os fasil, iha risku bo’ot tebes tanba la fasil atu ema fo informasaun relasiona ho rate asuwa’in sira nian.
“Tempu ona ba governu atu halo aprosimasaun seriu ho governu Indonesia hodi hatudu rate asuwa’in sira hotu ne’ebe mate iha funu laran, liu –liu sira ne’ebe mate iha masakre 12 Novembru,” nia husu, iha komemorasaun 25 anos ba Masakre 12 Novembru no selebrasaun loron national joventude ba dala 11 iha semiterio Santa Cruz, Dili.
Durante prosesu buka tuir ruin herois 12 Novembru nian, nia hateten ekipa mos deskobre mate ruin herois nain 10 resin husi masakre sira seluk e agora sei iha hela opsital nasional hodi hein halo teste DNA.
Nia hateten, komite nafatin esforsu hamutuk ho governu no familia hodi kontinua buka tuir ruin heroi sira.
Tanba ne’e, nia husu ba ema hotu ne’ebe hatene informasaun kona ba asuwa’in sira nia rate, bele hatudu dalan nune’e bele foti sira nia ruin hodi halo’ot iha fatin ne’ebe dignu.
Enkuantu iha akontesementu 12 Novembru 1991 ne’e jovens rihun ba rihun mak mate no kanek tanba tiru husi militar Indonezia bainhira sira halo marsa no demonstrasaun hasoru Indonezia hahu husi igreja Motael to’o iha semiterio Santa Cruz Dili.
12 Novembru mosu, tanba iha dia 28 Outubru 1991, militar Indonezia halo asaltu ba iha manifestante sira nia fatin iha igreja Motael hodi hamate joven Sebastiao Gomes.
Entretantu, Prezidente da Republika (PR) Taur Matan Ruak, lori estado nia naran hato’o agradese wain ba familias matebian 12 Novembru nian ne’ebe sakrifika ona sira nia oan hodi sosa nasaun doben ida ne’e.
“Obrigado ba imi nia generosidade, ami la haluhan imi, nasaun la haluhan imi, jerasaun ba jerasaun sei hanoin imi tanba imi nia oan sira heroi ba Timor,” Xefe Estadu Ruak agradese.
Alende Masakre Santa Cruz ne’ebe konsege loke mundu nia matan, katak iha duni violasaun direitus humanus iha Timor-Leste, tuir nia, iha mos masakre seluk mak akontese hanesan masakre Cararas no masakre seluk tan.
“Tanba realidade hatudu, ema ke’e hetan mate ruin iha fatin-fatin, so ke masakre 12 Novembru mak mundu hatene katak akontese duni masakre iha timor,” nia hateten.
Iha loron historiku ida ne’e, nia husu ba sobrevivente sira atu hamutuk luta nafatin ba moris diak povu nian, tanba ukun aan hetan ona maibe povu sei moris iha mukit.
Iha parte seluk joventude Juvinal Soares, hateten obrigasaun governu nian atu buka tuir asuwa’in sira nia ruin, e la’os deit matebian 12 Novembru nian maibe sira seluk mos, tanba ema barak mak mate ba rai ida ne’e no to’o agora lahatene sira nia rate.
“Hau hanoin ne’e obrigasaun estado nian atu buka tuir asuwa’in sira nia rate no halo’ot sira iha fatin ne’ebe dignu, tanba sira mate defende nasaun ida ne’e, la’os mate tanba moras,” nia hateten.