Sexta, Maio 03, 2024
Total visitors: 766366

Diretora Executiva Organizasaun Fundasaun Alola (FA), Maria Imaculada Guterres hateten sira hahu fo formasaun ba familia pasiente kona ba kuidadu kanek atu sira bele tau matan ba pasiente ho dignu iha uma, hodi hein distinu tanba laiha ekipamentu ne’ebe disponivel iha rai laran atu halo tratamentu ba kazu avansadu sira pasiente kankru susun nian.

Diretora Executiva Organizasaun Fundasaun Alola (FA), Maria Imaculada Guterres hateten sira hahu fo formasaun ba familia pasiente kona ba kuidadu kanek atu sira bele tau matan ba pasiente ho dignu iha uma.

Nia salienta, tinan kotuk 2019 sira lori peritu ida husi rai liur mai fo formasaun jestaun kanek ba profesionais saúde sira, maibe politika hospital nian bainhira avansadu liu ona labele halo tratamentu, pasiente fila ba uma, tanba ne’e importante kapasita familia sira atu kuidadu kanek.

“Ikus ne’e kankru susun barak. Tinan ne’e [2020] ami simu ema nain 25, husi ne’e nain 2 mai ho estagiu avansadu entaun ami lori ba hospital mediku sira foti liman. Ita lakohi sira mate tanba ema hakribi sira entaun sira sai husi hospital, ita iha dever atu hanorin familia sira tau matan ba sira ho dignu antes sira nia destinu to’o,” nia hateten iha servisu fatin Maskarinhas, Dili.

Nia dehan, esperiensia iha pasiente barak ba ho avansadu no laiha ekipamentu no tratamentu ne’ebe disponviel hanesan kemoterapia no radioterapia iha rai laran entaun mediku sira haruka fila, to’o iha uma familia hakribi tanba kanek iis makas, entaun pasiente hanoin barak.

Nia hatutan, kazu kankru susun ne’ebe registu 50% mai ho estagiu avansadu tanba menus koñesementu no laiha konsiensia kona ba perigu kankru susun. Nia haktuir pasiente barak mak deklara sira buka uluk tratamentu tradisional tanba hanoin bubu baibain.

Nia dehan, hahu tinan 2014, sira hahu halo kampaña sensibilizasaun publika kona ba kankru susun iha rai laran tuir kapasidade rekrusu humanu no finanseiru ne’ebe sira iha hanesan organizasaun lokal.

“Hau hanoin sensibilizasaun sei menus tanba durante ne’e ministerio da saúde seidauk tau no konsidera hanesan prioridade, maibe hospital nasional no ami nafatin esforsu aan atu halo atividade ida ne’e hodi salva ita nia foinsa’e sira,” nia hatutan.

Nia informa, hahu 2014 to’o agora, total pasiente kankru susun ne’ebe sira akompaña halo tratamentu hamutuk 250 no maioria ho idade reprodutiva hahu husi idade tinan 14 ba leten.

Iha parte seluk, Chefe Departamentu Promosaun no Edukasaun iha Ministerio da Saúde, Misliza Vital hateten informasaun kona ba kankru susun sira integra ona iha programa saúde maternu infantil no moras lahada’et atu halo kampaña no sensiblizasaun publika ba detesaun sedu hodi evita mortalidade.

“Ita rekoñese informasaun seidauk to’o iha baze ne’eba tanba ho rekursu no finanseiru ne’ebe iha seidauk bele halo atividade ho maximu, maibe la signifika ita seidauk halo tanba buat barak mak ita halo ona. No ba oin ita iha ona akrodu ho televizaun sira atu fo sai informasaun saúde nian inklui mos kankru susun kada semana,” nia hateten.

Nia dehan, governu ho apoia husi parseiru sira dadaun ne’e halo hela registu nasional kankru susun atu bele sai baze forte hodi halo advokasia atu bele hetan atensaun maximu intermus programa kampaña no investimentu ba tratamentu sira iha rai laran.