- Publika iha: 30 Janeiro 2024
Ministru Komersiu no Indústria (MCI), Filipus Nino Pereira hateten iha politika subtituisaun produtu, sira hanoin ona atu fo kouta ba importasaun bee mineral tanba iha ona kompañia indústria bee mineral bo’ot tolu (3) iha kapasidade produsaun ne’ebé sufisiente atu responde ba nesesidade nasionál no bele mos halo exportasaun.
Nia dehan politika ida ne’e hahu ona iha governu V konstitusional, ne’ebé iha tempu ne’ebá redus ona importasaun ba produtu sira hanesan masin ho marka kapal, kafe uut ho marka Tugu Buaya. Uluk fulan ida importa kafe uut Tugu Buaya kontetor 14, maibe agora redus ba kontetor 1 kada fulan tanba kafe uut Timor bele responde ona ba demanda nasionál inklui masin alende redus halo mos exportasaun ba Singapura.
“Ho politika substituisaun importasaun ita hanoin katak lori tempu ita bele redus ona produtu importasaun balun ne’ebe ita hare hanesan bee mineral tanba ita dehan konsumu bee nivel nasionál ho prezensa indústria bee mineral tolu ne’ebé eziste fo ona efeitu positivu atu govenu toma medida redus importasaun,” nia hateten hafoin halo visita ba kompañia indústria Leste Food & Beverage iha Kasnafar, Dili.
Nia hateten produsaun bee mineral sira iha rai laran ne’e kualidade standar internasionál, entau sei koalia ho indústria 3 ne’e hasa’e produsaun responde ba merkadu nasionál no halo mos exportasaun.
Nia hatutan fulan-febreiru tinan 2024, Timor-Leste tama ona ba Organizasaun Mundial Komersio (OMK), entau ida ne’e sai notisia diak ida atu fasilita atividade exportasaun.
“Ita Timor oan tenke orgullo ho ita nia produtu rasik tanba se ita konsumu ita nia produtu signifika ita sei haburas liu tan ita nia ekonomia no kore aan ba depedensia sasan importasaun. Sei aumenta reseita ba estadu, fo servisu ba ita nia maluk lubun ida ho nune’e mak kontribui ba hasa’e kresimentu ekonomia no hametin dezenvolvimentu ekonomia nasaun nian,” nia hatutan.
Nia informa politika nasionál indústria iha ona, dekretu lei lisensiamentu indústria iha ona no sei estabelese tan rejistu ba propriedade industrial atu hetan protesaun no rekoñesementu husi estadu.
Iha parte seluk, Diretór Ezekutivu Kompañia Leste Food & Beverage Co, Ammar Ali Mirza hateten Timor-Leste la presiza ona importa bee mineral tanba sira iha kapasidade produsaun ne’ebé sufisiente atu responde ba demanda merkadu nian.
Nia dehan sira nia kapasidade produsaun 25,000 botir kada oras ida, entau iha 24 oras nia laran 600,000 botir tanba sira iha rotasaun servisu dader no kalan.
“Ami koalia ona ho governu hato’o ami nia hanoin sira. Ami nia hanoin mak ami sente agora la presiza ona halo importasaun ba bee mineral barak liu tanba ami ho indústria bee mineral rua seluk ne’ebé eziste iha kapasidade produsaun sufisente atu responde ba nesesidade iha teritorio tomak,” nia hateten.
Nia hateten bee mineral Leste iha kualidade standra internasionál tanba bee ne’ebé fura tun ba rai okos 50 metru no sira halo ona teste iha Amerika. No iha futuru sei halo tan perfurasaun ida utiliza kanu steril tanba planu atu halo exportasaun ba mos nasaun Europa no nasaun seluk iha rejiaun seluk.
Nia informa dadaun ne’e sira emprega ona Timor oan hamutuk nain 45 no kontinua halo rekrutamentu tuir nesesidade ne’ebé iha. Timor oan sira ne’e halao servisu sira ne’ebé la presiza abilidade diak no esperensia atu operationaliza makina sira tanba area sira ne’e sei prense husi ema estranjeiru sira.